Het Bos van Zichzelf

Douglassparren

Twee brede douglassparren vormen de toegangspoort tot een van de percelen van het Bos van Zichzelf. Tevreden kijken Paul Akkerman (72) en Meindert Bonnema (82) naar het gemengd bos dat zich achter de douglassparren bevindt. Bonnema wijst naar enkele grove dennen: “Nu staan hier nog vooral naaldbomen, maar over vijftig jaar zal daar misschien een aantal van zijn omgevallen en zullen er berken, eiken en beuken voor in de plaats komen.” Akkerman: “Ik hoop dat hier een mysterieus bos komt, met bomen die oud mogen worden.”

Pubers

In 2017 zochten Akkerman en Bonnema contact met Staatsbosbeheer met het verzoek om een deel van het bos op de Sallandse Heuvelrug met rust te laten. Akkerman: “Het idee is ontstaan door landgoed Heidehof in Drenthe, waar stukken bos tot nieuwe wildernis zijn uitgeroepen. De mens grijpt er niet in. Dat sprak ons aan. Mensen exploiteren het bos, maar het zou mooi zijn als het bos ook een plek voor zichzelf had.” Bonnema: “Aan de Amerikaanse westkust heb je nog echte oerbossen met bomen van wel duizend jaar oud. Je voelt je daar onderdeel van de geschiedenis. Je loopt daar haast door een soort kathedraal. In Nederland kun je dat niet ervaren.” Akkerman vult aan: “Onder andere door het boek van Peter Wohlleben weten we dat bomen met elkaar communiceren en families met verschillende generaties vormen. In Nederlandse bossen staan vooral pubers die nooit heel oud zullen worden.”

Filosofisch

Ron Blom, teamleider Salland-Twente, stond destijds welwillend tegenover het verzoek van de twee Holtenaren: “Op de terreinen van Staatsbosbeheer hebben we een aantal bosreservaten waar ook bewust niet wordt ingegrepen in de natuur, maar dat is voor wetenschappelijk onderzoek. Dat is hier niet de bedoeling. Hier is de insteek meer filosofisch en staat de intrinsieke waarde van de natuur centraal. Daar merkte ik intern wel enthousiasme voor. Het is een mooie manier om op ons beheer te reflecteren.” Het idee past in de wereldwijde beweging om natuur eigen waarde en ook rechten toe te kennen. Zo heeft de Whanganui-rivier in Nieuw-Zeeland rechtspersoonlijkheid gekregen. Akkerman: “De Amerikaanse president Franklin Pierce vroeg in 1854 aan chief Seattle: hoeveel wil je voor jouw bos hebben? De chief antwoordde: maar hoe kan ik verkopen wat niet van mij is?

Duizend jaar

Juridisch is het Bos van Zichzelf van Staatsbosbeheer. Ron Blom: “Toen we dit verzoek kregen, hebben we intern wel even moeten overleggen. Het betekent immers dat er twaalf hectare minder bos beschikbaar is voor onze productiedoelstellingen. Ook wilden we het goed regelen. Nu zijn beide stukken bos als natuureilanden rood omrand in de beheerplannen aangegeven. De twee percelen worden de komende vijftig jaar met rust gelaten. Het is de afspraak om dat telkens met vijftig jaar stilzwijgend te verlengen. Opdat het bos duizend jaar oud mag worden.” Vlak nadat de zaak deze zomer was beklonken, vond Akkerman tijdens een wandeling een stuk versteend hout. “Een mooi teken.” En zo vielen er voor hem wel meer dingen op hun plek. “Met Matthijs Schouten, de huisfilosoof van Staatsbosbeheer, bespraken we ons initiatief bij mij in de achtertuin. Hij opperde de naam Bos van Zichzelf. Het was meteen alsof de bomen ermee instemden.”

Stokje doorgeven

Helemáál vrij van beheer zullen de twee stukken bos niet zijn, maar het onderhoud zal beperkt blijven tot het verwijderen van bomen die een gevaar vormen voor passanten. Bij het bos komt een klein bordje met een beknopte tekst. In september 2021 werd het Bos van Zichzelf overgedragen aan kinderen van de Haarschool uit Holten. Ze hingen een slinger met juten vlaggetjes op met daarop hun boodschappen. “Ik hoop dat je gezond mag blijven”, schreef een van de kinderen. “Ik hoop dat je mag blijven groeien”, stond op een ander vlaggetje. “De wind blaast al hun wensen het bos in”, zegt Bonnema. Akkerman: “Wij zullen zelf het bos niet meer oud zien worden, maar we hopen dat jongeren het stokje door zullen geven. Mijn zoon Peter is al met steun van het Erasmusfonds van de Europese Unie bezig om meer stukken bos te verwerven die van zichzelf zijn.”