Weer ruimte voor de rivier in Millingerwaard

Echte riviernatuur

De Millingerwaard maakt onderdeel uit van de Gelderse Poort, een groot Natura 2000-gebied langs de rivier. De Millingerwaard is echte riviernatuur. Als mens mag je overal struinen in de uiterwaard met ooibossen, moerassen, kruidenrijke graslanden, plassen en rivierduinen. Wilde paarden en runderen lopen er vrij rond en houden de planten kort en gevarieerd.

Waterveiligheid en waterkwaliteit

Wie nu van boven naar de Millingerwaard kijkt, ziet een hand met duim en vingers in het rivierlandschap: het zijn de nieuw gegraven kwelgeulen. De hoofdgeul zorgt samen met de stroombaangeul voor meer waterveiligheid. Bij opkomend rivierwater loopt de uiterwaard eerst vol via een benedenstroomse aantakking en ‘bergt’ het water. Bij zeer hoge waterstanden in de rivier wordt de uiterwaard zelf onderdeel van het stromende rivierbed. Zo kan het rivierwater snel worden afgevoerd. Dit draagt bij aan de veiligheid van de vier miljoen mensen achter de dijken. De kleinere geulen - ‘de vingers’ - verbeteren de waterkwaliteit en verhogen de dynamiek. Door het samenspel van land en water dat deze grotere en kleinere geulen stimuleren, is er nog meer ruimte in de Millingerwaard voor de enorme variatie aan soorten vogels, vissen, insecten en planten.

Spel van zand en water

Sylvo Thijsen, directeur Staatsbosbeheer, is trots op het resultaat. “Dertig jaar geleden lagen er in de Millingerwaard vooral weilanden, groen en strak als biljartlakens. Nu zorgen alle verschillende stroomsnelheden in het gebied voor bijzondere natuur, wie had dat kunnen denken? Het is een prachtig voorbeeld hoe je een harde ingreep als waterveiligheid goed kunt inpassen en er dan veel natuur bij krijgt. Meestal snoepen we natuur af voor economische doelen, maar hier is juist natuur bijgekomen. Er is hartstikke mooi werk geleverd met elkaar.”

Typisch Nederlands

Sylvo noemt de Millingerwaard een belangrijke schakel in onze deltanatuur. “Typisch Nederlands. We hebben die deltanatuur getemd met dijken en polders, maar de herinrichting van de Millingerwaard bracht de dynamiek terug. Het is een van de eerste gebieden waar het concept ‘dynamische natuur’ is overgedragen aan de ingenieurs van Rijkswaterstaat. Dat is goed opgepakt, en hier geïntegreerd met winning van zand en klei. Waterveiligheid en de natuur de ruimte geven gaan niet altijd samen. De gladheid van terreinen die Rijkswaterstaat wil, staat op gespannen voet met dat wij bijvoorbeeld graag zien dat zich houtige bossen ontwikkelen. Maar daar kom je met goed overleg uit, door met elkaar om tafel te gaan zitten en vooral samen te gaan schetsen. Want tekenen helpt, zeker in complexe situaties.”

Stapelen

Ook Marjolijn van de Zandschulp, hoofdingenieur-directeur Rijkswaterstaat Oost-Nederland, kijkt met een goed gevoel op de samenwerking terug. “De Millingerwaard is een belangrijk gebied voor het programma Ruimte voor de Rivier. Het ligt daar waar de Rijntakken zich splitsen, in de kraamkamer van de Nederlandse delta. Hier regelen we de waterverdeling over de grote rivieren. Bij de herinrichting moesten veel opgaven worden gestapeld: hoogwaterveiligheid, natuurontwikkeling, bevorderen van scheepvaart en van recreatie. Tussen die doelen ‘schuurt’ het soms. Als je als partijen naar elkaar luistert kom je daar uit: voor welke doelen zitten we hier en hoe leren we van elkaar? Dat is bij herinrichting van de Millingerwaard heel goed gelukt.”

Pionierswerk

“Zeker in een gebied met grote natuurlijke dynamiek is het zoeken hoe de hoogwaterveiligheid, ons primaire doel, slim te combineren is met natuurontwikkeling. Het is pionierswerk. Staatsbosbeheer stuurt op cyclisch beheer en op ruimte geven aan procesnatuur; wij willen het waterpeil goed kunnen reguleren. Hoe ga je dan bijvoorbeeld om met de begroeiing? Door van twee kanten uit te leggen welke ideeën we daarover hebben zijn we hier goed uitgekomen.”
“Als Rijkswaterstaat hebben we een enorm areaal aan grond in beheer langs de rivieren. Dat schept verantwoordelijkheden: hoe geven we het riviergebied met alle natuur daarin goed door aan de volgende generaties? De samenwerking met Staatsbosbeheer die we in de Millingerwaard hadden, zie ik als een mooie voedingsbodem voor de samenwerking in andere projecten. We gaan elkaar ook nodig hebben om goed te kunnen reageren op nieuwe uitdagingen voor het rivierengebied, zoals hoge maar ook hele lage waterstanden. Deze extremen zullen toenemen. We moeten met elkaar nadenken hoe we gebieden zo inrichten dat die daartegen bestand zijn, en hoe we daarbij ruimte geven aan natuurlijke processen. De nieuw ingerichte Millingerwaard is nu een prachtig voorbeeld van zo’n veerkrachtige inrichting.”